Hyperbool en parabool
Hyperbool en parabool
Iedereen heeft het wel eens gehoord of gelezen; iedereen heeft het wel eens gebezigd: mateloze overdrijving of overdreven minimalisering bij de omschrijving van iets. Denk maar aan de regen valt met bakken uit de lucht of sterven van de honger (hyperbolen) en Mozart kon wel een leuk riedeltje schrijven of Hitler was een deugniet(parabolen of, gangbaarder, understatements).
Door de aard van de overdrijving of minimalisering word een versterkend, ironisch dan wel een komisch effect bereikt. Sommige van deze stijlfiguren zijn uitgegroeid tot staande uitdrukkingen en zijn zelfs regelrechte clichés geworden.
- Ik heb het al honderd keer gezegd
- Doodgaan van verveling.
- Honger als een paard.
Of
- Geen nagel hebben om aan je gat te krabben.
- Zo gepiept. (bij de aanvang van een omslachtig werk)
- Effe doorbijten. (advocaat tegen zijn veroordeelde cliënt die levenslang krijgt)
Context is echter alles. Als oma het pasgeboren kleinkind in haar armen houdt en zegt: 'Hij is zo schattig dat ik hem wel kan opvreten', wordt daar glunderend om geglimlacht. Wanneer deze woorden worden uitgesproken door een kersverse grootvader die tegelijkertijd opperhoofd is van een koppensnellerstam, dan houdt men onwillekeurig de adem in.
Ouders hebben er trouwens een handje van om hun kroost om de oren te slaan met deze stijlfiguren.
Je eigen kind een advocaat in spé noemen wanneer het zijn willetje aan je opdringt, lijkt niet echt educatief verantwoord. Anderzijds, tegen je kind te zeggen dat het 'wel iets heeft' wanneer het een fuga van Bach uit de vingers tovert, is fnuikend voor zijn ontwikkeling. Het gebruik van hyper- en parabolen tijdens de opvoeding is in feite een delicate bezigheid, een balanceren op een slap koord boven een valkuil vol premature trauma's. In de literatuur echter zijn overdrijvingen en minimaliseringen, mits gedoseerd gebracht en passend bij de protagonisten, het peper en zout van een goed verhaal, die ervoor zorgen dat de lezer geboeid verder leest. Overdrijven - en bij uitbreiding minimaliseren - is derhalve een edele kunst.
Marc Kerkhofs | Auteur BEET
